نبايد خوف از خدا به حد يأس از رحمت او برسد

ناگفته نماند كه خوف از خدا نبايد بيش از حد متعارف باشد كه به حد قنوط و يأس و نوميدى از رحمت خداى رحمان برسد؛ و اين ناپسند و مذموم است و چه بسا موجب زياد كردن گناه و شايد كفر و ضلالت گردد؛ چنان‏كه بعضى از گناهكاران مى‏گويند:

مى‏دانم كه جهنمى هستم و خدا مرا نمى‏بخشد. اين‏گونه گفتار، در احاديث و آيات، نهى شده اند. خداوند تعالى مى‏فرمايد:

قل يا عبادي الذين أسرفوا على أنفسهم لا تقنطوا من رحمة الله إن الله يغفر الذنوب جميعا إنه هو الغفور الرحيم؛[1] بگو اى بندگان من كه بر خود اسراف و ستم نموده‏ايد، از رحمت خدا نوميد نشويد؛ به راستى خداوند تمام گناهان را مى‏آمرزد؛ زيرا او بسيار آمرزنده و مهربان است.

إن الله لا يغفر أن يشرك به و يغفر ما دون ذلك لمن يشاء و من يشرك بالله فقد افترى إثما عظيما؛[2] به راستى خداوند شرك را نمى‏آمرزد، ولى پايين‏تر از آن را براى هركس بخواهد (شايسته بداند) مى‏بخشد.

و إني لغفار لمن تاب و آمن و عمل صالحا ثم اهتدى؛[3] به راستى من هر كس را كه توبه كند و ايمان آورد و عمل صالح انجام دهد، سپس هدايت شود، مى ‏آمرزم.

پس با سه شرط، گناهان آمرزيده مى‏شوند: توبه، ايمان واقعى و عمل صالح و نيك.

و لا تيأسوا من روح الله إنه لا ييأس من روح الله إلا القوم الكافرون؛[4]

از رحمت خدا مأيوس نشويد به راستى از رحمت خدا نوميد نمى‏شود جز گروه كافران. بنابراين، انسان مؤمن نبايد در هيچ شرايطى، از رحمت خداى متعال مأيوس شود، بلكه هميشه بايد بين خوف و رجا باشد؛ در عين حالى كه خوف دارد رجا و اميدوارى هم به رحمت خدا داشته باشد. خوف او به اندازه‏اى باشد كه هميشه او را از

گناه و معصيت باز دارد و هم‏چنين اميدوارى‏اش به شكلى باشد كه پرجرأت و جسور و بى‏باك نباشد.

[5]