سوءظن و بددلى‏

سوءظن  از آثار ضعف نفس و جبن است.

يا أيها الذين آمنوا اجتنبوا كثيرا من الظن إن بعض الظن إثم؛[1]

اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد از بسيارى از گمان‏ها بپرهيزيد؛ زيرا به راستى بعضى از گمان‏ها گناه است.

و ظننتم ظن السوء و كنتم قوما بورا؛[2]

و گمان بد برديد و گروه تباه ‏زده شديد.

امام صادق عليه السلام مى‏فرمايد:

ضع امر اخيك على احسنه حتى يأتيك ما يغلبك منه و لا تظنن بكلمة خرجت من اخيك سوء و انت تجد لها فى الخير محملا[3]؛ كار برادر دينى را حمل بر صحت و توجيه كن، تا اندازه‏اى كه ظن غالب (مثلا 80 درصد) از بدى او براى تو ثابت شود و از سخنى كه از او شنيدى، حتما گمان بد نبر؛ تا مى‏توانى محمل صحيح براى آن پيدا كن.

شايد بدى سوءظن از اين جهت باشد كه اسرار دل را، جز علام الغيوب- خداى تعالى- كسى نمى‏داند.

در ضمن، چون شيطان لعين هميشه انسان را وسوسه و وادار به سوءظن مى‏نمايد، لذا مؤمن نبايد كارى كند كه مورد سوءظن و گمان بد قرار گيرد؛ چنان‏كه پيامبر گرامى فرموده ‏اند:

اتقوا مواقع التهم‏[4]؛ از جاهايى كه مورد تهمت قرار مى‏گيريد بپرهيزيد.

امير المؤمنين عليه السلام مى‏فرمايد:

من عرض نفسه للتهمه فلا يلومن من اسآء الظن به‏[5]؛

كسى كه خود را در معرض تهمت قرار دهد، به راستى ملامت نكند كسى را كه به او گمان بد برده است.

و در حديث وارد شده كه رسول خدا صلى الله عليه و آله با همسر خود، صفيه، دختر حى بن اخطب، (كنار درب مسجد النبى) سخن مى‏گفت؛ مردى از انصار از آنجا مى‏گذشت؛ حضرت او را صدا زد و فرمود: فلانى، اين همسر من صفيه است. عرض كرد: يا رسول الله، مگر ما جز گمان نيك نسبت به شما مى‏بريم؟ فرمود:

ان شيطان يجرى من ابن آدم مجرى الدم فخشيت ان يدخل عليك‏[6]؛ شيطان به راستى هم چون خون در انسان جريان دارد، ترسيدم در تو نيز اثر بگذارد.