همسفر تا بهشت

سوءظن  از آثار ضعف نفس و جبن است. يا أيها الذين آمنوا اجتنبوا كثيرا من الظن إن بعض الظن إثم؛[1] اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد از بسيارى از گمان‏ها بپرهيزيد؛ زيرا به راستى بعضى از گمان‏ها گناه است.   و ظننتم ظن السوء و كنتم قوما بورا؛[2] و گمان بد برديد و گروه تباه ‏زده شديد.   امام صادق عليه السلام مى‏فرمايد: ضع امر اخيك على احسنه حتى يأتيك ما يغلبك منه و لا تظنن بكلمة خرجت من اخيك سوء و انت تجد لها فى الخير محملا[3]؛ كار برادر دينى را حمل بر صحت و توجيه كن، تا اندازه‏اى كه ظن غالب (مثلا 80 درصد) از بدى او براى تو ثابت شود و از سخنى كه از او شنيدى، حتما گمان بد نبر؛ تا مى‏توانى محمل صحيح براى آن پيدا كن.   شايد بدى سوءظن از اين جهت باشد كه اسرار دل را، جز علام الغيوب- خداى تعالى- كسى نمى‏داند. در ضمن، چون شيطان لعين هميشه انسان را وسوسه و وادار به سوءظن مى‏نمايد، لذا مؤمن نبايد كارى كند كه مورد سوءظن و گمان بد قرار گيرد؛ چنان‏كه پيامبر گرامى فرموده ‏اند: اتقوا مواقع التهم‏[4]؛ از جاهايى كه مورد تهمت قرار مى‏گيريد بپرهيزيد.   امير المؤمنين عليه السلام مى‏فرمايد: من عرض نفسه للتهمه فلا يلومن من اسآء الظن به‏[5]؛ كسى كه خود را در معرض تهمت قرار دهد، به راستى ملامت نكند كسى را كه به او گمان بد برده است.   و در حديث وارد شده كه رسول خدا صلى الله عليه و آله با همسر خود، صفيه، دختر حى بن اخطب، (كنار درب مسجد النبى) سخن مى‏گفت؛ مردى از انصار از آنجا مى‏گذشت؛ حضرت او را صدا زد و فرمود: فلانى، اين همسر من صفيه است. عرض كرد: يا رسول الله، مگر ما جز گمان نيك نسبت به شما مى‏بريم؟ فرمود: ان شيطان يجرى من ابن آدم مجرى الدم فخشيت ان يدخل عليك‏[6]؛ شيطان به راستى همسفر تا بهشت...ادامه مطلب

عمده‏ ترين عامل حرص، ضعف ايمان و توكل است. امير المؤمنين (ع) مى‏فرمايد: كيف يتخلص من عناء الحرص من لم يصدق توكله؛[1] كسى كه توكل صادقانه و اعتماد به خدا و رزاقيت او ندارد، چگونه مى‏تواند از زحمت و شفقت حرص رهايى يابد؟ آنچه انسان را آرامش و اطمينان مى‏بخشد، حسن ظن به وعده ‏هاى خدا و توكل به او است؟ زيرا حريص هيچ‏گاه راحتى و استراحت ندارد و هميشه اضطراب و دغدغه خاطر براى زندگى و تأمين ما يحتاج خود دارد.   در حديث ديگرى امام على (ع) مى‏فرمايد: عجبت لمن علم ان الله ضمن الارزاق و قدرها و ان سعيه لا يزيده فيما قدر له منها و هو حريص رائب فى طلب الرزق؛[2]   در شگفتم از كسى كه مى‏داند خداوند ارزاق موج همسفر تا بهشت...ادامه مطلب

سبب اول اين‏كه خيال مى‏كنيم كه مرگ، نابودى و نيستى است، درحالى‏كه موجب به كمال رسيدن مرتبه‏ى انسانى است و رفتن از سرايى به سراى ديگر است. انسان مؤمن معتقد به جزاى اعمال، كه وظيفه‏ ى ظاهرى خود را انجام داده است، بايد خوشحال و خرسند باشد و بداند بهتر از آنكه نزد پدر و مادر برود، در نزد خداى مهربان و رؤف مى‏رود؛ و او ارحم الراحمين است. خداوند مى‏فرمايد:   فلا تعلم نفس ما أخفي لهم من قرة أعين جزاء بما كانوا يعملون؛[1] هيچ كس نمى‏داند چه پاداش‏هاى مهمى كه مايه‏ ى روشنى چشم او مى‏شود براى او نهفته است، و اين پاداش كارهايى است كه انجام مى‏دادند.   امير المؤمنين عليه السلام مى‏فرمايد: (و الله لابن أب همسفر تا بهشت...ادامه مطلب

بله كسانى كه ايمان به آخرت ندارند و از انجام واجبات و ترك كارهاى حرام سر باززده‏ اند و از هيچ‏گونه ستم و ظلم و حرام‏خوارى و عياشى و آدم‏كشى و غيره، كوتاهى ننموده‏اند، حتما بايد از مرگ بترسند.   در كتاب نفيس و ارزشمند مجموعه‏ ى ابن ابى فراس‏[1] حالات و گفتار بعضى افراد را در هنگام مردن مى‏نويسد: از جمله‏   معاويه، كه گفت اى كاش من يك مرد عادى از قريش بودم و به حكومت و رياست نرسيده بودم.   عبد الملك مروان در هنگامى كه آثار مرگ را در خود ديد گفت: مرا دور شهر دمشق بگردانيد؛ در حال گردش، چشمش به گازرى افتاد كه در حال شستن لباس با دست بود و بعد با چوب مخصوص به آن مى‏كوبيد. گفت: به خدا سوگند آرزو دا همسفر تا بهشت...ادامه مطلب

ترس و خوف پسنديده، خوف و خشيت از عظمت خدا و ذات كبرياى اوست كه در اصطلاح به آن «رهبت» گويند و نيز خوف از گناهان و معصيت‏هاست. هر اندازه معرفت انسان به ذات بارى‏تعالى بيش‏تر باشد و عظمت و قدرت او را درك نموده باشد، خوف او زيادتر مى‏شود؛ زيرا كمال معرفت در دل و جان اثر مى‏گذارد.   إنما يخشى الله من عباده العلماء إن الله عزيز غفور؛[1] فقط از بين بندگان خدا، دانشمندان حقيقى از او بيم دارند. رسول خدا صلى الله عليه و آله مى‏فرمايد: انا اخوفكم من الله‏[2]؛ ترس من از خدا، از همه‏ى شما بيشتر است.     هم‏چنين مى‏فرمايد: من كان بالله اعرف كان من الله اخوف‏[3]؛ هركس معرفتش به خداى متعال بيش‏تر باشد، خوف همسفر تا بهشت...ادامه مطلب

ناگفته نماند كه خوف از خدا نبايد بيش از حد متعارف باشد كه به حد قنوط و يأس و نوميدى از رحمت خداى رحمان برسد؛ و اين ناپسند و مذموم است و چه بسا موجب زياد كردن گناه و شايد كفر و ضلالت گردد؛ چنان‏كه بعضى از گناهكاران مى‏گويند: مى‏دانم كه جهنمى هستم و خدا مرا نمى‏بخشد. اين‏گونه گفتار، در احاديث و آيات، نهى شده اند. خداوند تعالى مى‏فرمايد: قل يا عبادي الذين أسرفوا على أنفسهم لا تقنطوا من رحمة الله إن الله يغفر الذنوب جميعا إنه هو الغفور الرحيم؛[1] بگو اى بندگان من كه بر خود اسراف و ستم نموده‏ايد، از رحمت خدا نوميد نشويد؛ به راستى خداوند تمام گناهان را مى‏آمرزد؛ زيرا او بسيار آمرزنده و مهربان است. همسفر تا بهشت...ادامه مطلب

    (فرض الله على البصر ان لا ينظر الى ما حرم الله عليه.)؛ «خداوند بر چشم واجب كرده كه به سوى چيزى كه خداوند حرام كرده نگاه نكند.»   خداوند متعال در قرآن كريم مى‏ فرمايد: قل للمؤمنين يغضوا من أبصارهم و يحفظوا فروجهم؛ «مؤمنان را بگو كه ديدگان خود را فرو بندند و دامنهاى خود را پاكيزه نگهدارند.»[1]   «و قل للمؤمنات يغضضن من أبصارهن و يحفظن فروجهن؛ «زنان با ايمان را بگو ديدگان خود را فرو بندند و دامنهاى خود را پاكيزه نگهدارند.»[2]   (إن السمع و البصر و الفؤاد كل أولئك كان عنه مسؤلا)؛ «بى‏گمان گوش و چشم و قلب، هر كدام مورد پرسش قرار خواهد گرفت.»[3]   آرى نشانه ايمان ديده فرو بستن آن از محرمات الهى است، كه نگاه بذرافشانى شهوت در كشتزار دل و آغاز همه روابط نامشروع است، چنانكه «شوقي» مى‏گويد: نظرة فابتامة فسلام‏   فكلام فموعد فلقاء         «نگاهى، پس لبخندى، آنگه سلامى، سپس گفتارى، آنگاه، وعده‏اى، وانگهى ديدارى.» در حديث آمده است: «نگاه اول از آن تو، و نگاه دوم برعليه توست.»[4] امام صادق عليه السلام مى ‏فرمايد: (النظر سهم من سهام ابليس.)؛ «نگاه، تيرى از تيرهاى زهراگين شيطان است.» همسفر تا بهشت...ادامه مطلب

  (فرض الله على اليد ان لا يبطش بها فيما حرم الله، و ان يبطش بها فيما امر الله، و فرض عليها الصدقة و صلة الرحم و الجهاد فى سبيل الله)؛   «خداوند بر دست واجب گردانيده كه هرگز به سوى محرمات الهى دراز نشود و به سوى آنچه خداوند دستور فرموده دراز بشود. خداوند همچنين صدقه، صله رحم و جهاد در راه خدا را بر آن واجب فرموده است.» نشانه دست با ايمان اين است كه به طور مداوم در چيزهائى كه به سود جامعه است تلاش كند، و هرگز در چيزى كه به ضرر جامعه است به كار نرود، و از گناهان به شدت پرهيز كند.     دكتر الكيس كارل، زيست ‏شناس معروف فرانسوى، در كتاب معروف «انسان موجود ناشناخته» مى‏ نويسد: «دست كارهاى شگفتى انجام مى ‏دهد، درحالى‏ كه مشغول‏ كارى هست، سرما و گرما و نرمى و خشن بودن اشياء را نيز حس مى‏كند، بر انجام كارهاى ابزار و ادوات مختلفى قادر است، مى‏تواند همانند چكش ضربه وارد كند، چون تبر درختان را بشكند، همانند خيش كشاورزان زمين را شخم بزند، چون هماوران دوران باستان شمشير به دست گيرد، هواپيماهاى عصر حاضر را هدايت كند، قلم موئيس هنرمندان را در دست بگيرد و تابلوئى ترسيم كند، قلم نويسندگان را در دست بگي همسفر تا بهشت...ادامه مطلب

  (فرض الله المشى على الرجلين الى طاعته لا الى معصيته)؛ «خداوند بر پاها واجب كرده كه همواره به سوى اطاعت پروردگار گام بردارد و هرگز به طرف معصيت و نافرمانى خداوند حركت نكند.»   خداى تبارك و تعالى در قرآن كريم مى ‏فرمايد: و تشهد أرجلهم بما كانوا يكسبون؛ «پاهاى آنها به آنچه انجام داده‏اند گواهى مى‏ دهد.»[1] با پاها روى زمين راه مى‏رويم، در آب پا مى‏زنيم، از كوهها و درختها بالا مى‏رويم، ولى بايد از حركت به سوى گناه و معصيت به شدت پرهيز كنيم.   روايت جالب و جامع امام جعفر صادق عليه السلام كه فرازهائى از آن را در شش بخش آورد ه ‏ايم، بهترين تصوير و والاترين نمونه فضائل اخلاقى و صفات برجسته انسانى را براى ما ارائه مى‏دهد، و دين را مرادف و مساوى با اخلاق عاليه انسانى معرفى مى‏كند و انسان را تنها در صورتى مؤمن مى‏شناسد، كه از صفات زشت كينه‏ توزى، خودخواهى و خودمحورى پيراسته باشد و در برابر جامعه بشرى احساس مسئوليت نمايد و معيارهاى عقلى، عاطفى، روحى و جسمى را دقيقا رعايت كند، به‏ طورى‏كه هر عضوى را در مورد خود به كار ببرد، هر غريزه‏اى را در محدوده خود به كار بگيرد، و از حدودى كه براى آن تعيين ش همسفر تا بهشت...ادامه مطلب

  هرگز دين و دانش صحيحى بدون معيارهاى اخلاقى و معنوى وجود نداشته است، دانش يك سلسله فرمولهاى علمى خشك نيست كه آن را در حافظه‏ ها نگهدارند و در كتابها منعكس كنند، بلكه دانش و فرهنگ وسيله‏اى است كه براى مصالح مردم‏ تلاش مى‏كند، براى بيماران دارو مى‏ سازد، براى آسايش مردم خوراك و پوشاك مى‏سازد و براى حل مشكلات مردم شب و روز تلاش مى‏كند.   دين و آئين نيز عقيده و ايمان خالى نيست و ذكر خشك هم نيست كه با دانه ‏هاى تسبيح در گردش باشد. بلكه درس صدق و صفا، اخلاص و وفا، و تلاش طاقت‏فرسا، براى زندگى بهتر و برتر در هر دو سرا مى‏باشد. همه علماى اخلاق اتفاق نظر دارند كه شرع مقدس اسلام بيش از هر مكتب و آئين ديگر معيارهاى اخلاقى را رعايت كرده، و در همه قواعد و احكام آن را منظور داشته است.[1]     [1] مغنيه، محمدجواد، معيارهاى اخلاقى در فقه امام جعفر صادق (عليه السلام)، 1جلد همسفر تا بهشت...ادامه مطلب